دامداری در خراسان جنوبی سابقه‌ای طولانی دارد و حتی شغل اصلی و منبع درآمد عده زیادی از مردم این استان را تشکیل می‌دهد.
بنا به مدارک موجود سابقه دامداری در ایران به بیش از 7000 سال می‌رسد؛ شاید شروع دامداری در ایران برای دسترسی دام‌ها به منابع علوفه به صورت شبانی یا دام مهاجر و عمدتاً به صورت کوچ و ده‌نشینی بوده است.
در بعضی از روستاهای استان، بسیاری از مردم روستا به این شغل مشغول هستند؛ بنابراین رسیدگی به امور دام و نظارت بر شرایط بهداشتی نگهداری از دام و طیور، اصلی مهم در این استان به شمار می‌رود.
اصلی که اگر به فراموشی سپرده شود و یا مورد غفلت قرار گیرد؛ زندگی بسیاری از مردم خراسان‌جنوبی را تحت تأثیر قرار خواهد داد، از این رو توجه به دامپزشکی بسیار حائز اهمیت است .
دامپزشکی به دانش شناخت بیماری‌های دام، پیشگیری، مبارزه،کنترل، ریشه‌کنی و درمان بیماری‌های دامی برای جلوگیری از بیماری‌های مشترک انسان و دام، آسیب‌های وارده به دام و تولیدات دامی و در نتیجه گسترش بهداشت در جامعه گفته می‌شود .
در این گزارش سعی شده است تا نگاهی اجمالی به وضعیت دامپروری و نظارت بهداشتی بر آن انداخته شود تا شاید موجبات صنعتی شدن این امر و توجه بیشتر به بهداشت دام در استان را فراهم آورد .
فعالیت 10 کشتارگاه دام در خراسان جنوبی
مریم ملکی، رئیس اداره نظارت بر بهداشت عمومی دامپزشکی خراسان‌جنوبی گفت: در خراسان‌جنوبی ۱۰ کشتارگاه دام وجود دارد.
وی با بیان اینکه کشتارگاه صنعتی دام در استان وجود ندارد، افزود: از این تعداد کشتارگاه، کشتارگاه بیرجند نیمه‌صنعتی و بقیه سنتی است.
رئیس اداره نظارت بر بهداشت عمومی دامپزشکی خراسان‌جنوبی با بیان اینکه شهرستان‌های خوسف و زیرکوه کشتارگاه دام ندارند و فردوس دو کشتارگاه دارد، تصریح کرد: در بقیه شهرستان‌های استان نیز کشتارگاه وجود دارد.
ملکی ادامه داد: باید به سمت صنعتی شدن کشتارگاه‌ها برویم چرا که هرچه به این سمت بیشتر حرکت کنیم سلامت جامعه و همچنین سلامت جمعیت دامی بیشتر تأمین خواهد شد.
وی بیان کرد: سیاست سازمان دامپزشکی بر جمع‌آوری کشتارگاه‌های سنتی دام و حرکت به سمت صنعتی شدن آن است.
رئیس اداره نظارت بر بهداشت عمومی دامپزشکی خراسان‌جنوبی با بیان اینکه دامپزشکی خراسان‌جنوبی برنامه دارد که یک یا دو کشتارگاه صنعتی در استان راه‌اندازی کند، تصریح کرد: این کار، حداقل دو تا سه میلیارد تومان برای تأمین تجهیزات و وسایل مورد نیاز، هزینه دارد.
ملکی ادامه داد: با توجه به اینکه هزینه‌های کشتارگاه‌ها زیاد است؛ بهتر است یک کشتارگاه به صورت مجتمعی ساخته و از خودروهای سردخانه‌دار برای حمل و جابه‌جایی استفاده شود.
نگهداری سنتی از دام‌ها و مدیریت پراکنده؛ مشکلی جدی برای دامداری خراسان جنوبی
وی با بیان اینکه بیشتر جمعیت دام والدی که در سطح کشور داریم جمعیت دام سبک است، افزود: نزدیک به ۱۰۰ درصد این جمعیت دام سبک به صورت سنتی نگهداری می‌شود و چرای این جمعیت دام نیز آزاد است.
رئیس اداره نظارت بر بهداشت عمومی دامپزشکی خراسان‌جنوبی بیان کرد: در خراسان‌جنوبی به دلیل شرایط آب و هوایی، مراتعی با عدم پوشش گیاهی وجود دارد و این، برای دام‌ها یک مشکل جدی است.
ملکی اظهار کرد: این جمعیت دامی با مدیریت‌های مختلف با چرای آزاد در مراتع بدون پوشش گیاهی نگهداری می‌شوند که مسائل بهداشتی نیز به درستی پیگیری نمی‌شود.
وی با بیان اینکه بنابراین مهم‌ترین معضل در بحث دام سبک در استان، سنتی بودن دامداری است، افزود: دامپزشکی به دو بخش دولتی و بخش خصوصی تقسیم می‌شود.
رئیس اداره نظارت بر بهداشت عمومی دامپزشکی خراسان‌جنوبی ادامه داد: یک سری از وظایف دامپزشکی به بخش خصوصی واگذار شده است اما دامپزشکی دولتی بیشتر بر پیشگیری و کنترل بیماری‌ها متمرکز شده است.
ملکی در خصوص گاوداری‌ها، بیان کرد: در گاوداری‌هایی که دارای پروانه هستند، اقدامات منسجم‌تری صورت می‌پذیرد و مدیریت بهتر است.
افتتاح میدان دام بیرجند با ظرفیت 1000 رأس دام
وی از افتتاح میدان دام جدید بیرجند سبک و سنگین خبر داد و افزود: پروژه احداث میدان دام پس از هفت سال ارزیابی مکانی و بررسی در نقاط مختلف به اتحادیه دامداران برای پیگیری ساخت و ساز و احداث واگذار شد.
رئیس اداره نظارت بر بهداشت عمومی دامپزشکی خراسان‌جنوبی بیان کرد: استقرار دامپزشک تمام وقت، کشتارگاه اضطراری، سرایداری، نگهبانی، پست دامپزشکی، انبار علوفه برای تعلیف دام و قسمت‌های اداری از جمله بخش‌های مختلف میدان عرضه دام بیرجند است.
ملکی با بیان اینکه میدان عرضه دام بیرجند ظرفیت اسمی 800 رأس دام سبک و 200 رأس دام سنگین را در روز دارد، تصریح کرد: این مرکز اولین میدان دام رسمی مطابق با استانداردهای دامپزشکی در استان است.
فعالیت بیش از 3000 واحد دامی در خراسان جنوبی
محمد اصغرزاده، سرپرست اداره‌کل دامپزشکی خراسان‌جنوبی نیز در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: در حال حاضر تعداد سه هزار و ۶۱۶ واحد دامی در استان داریم.
وی در خصوص جمعیت دامی استان، افزود: یک میلیون و ۷۵۰ هزار دام سبک، بیش از ۳۱ هزار گاو و گوساله و بیش از ۲۵ هزار نفر شتر جمعیت دامی استان را تشکیل می‌دهند.
سرپرست اداره‌کل دامپزشکی خراسان‌جنوبی در خصوص واحدهای دامی شهرها و روستاهای استان، اظهار کرد: دو هزار و ۱۱۱ واحد روستایی، ۷۷۹ متر مربع مرتع و ۴۲۸ پمپ آب کشاورزی در استان داریم.
اصغرزاده با بیان اینکه در حال حاضر هشت مجتمع دامپروری در استان مشغول فعالیت هستند، تصریح کرد: در حال حاضر ۱۶۰ واحد مزرعه گاو شیری و گوشتی و ۱۳۰ واحد مزرعه گوسفند داشتی و پرواری در استان به فعالیت مشغول هستند.
حمایت دامپزشکی خراسان‌جنوبی از تولید مرغ بدون آنتی بیوتیک
وی با اشاره به حمایت دامپزشکی از تولید مرغ بدون آنتی‌بیوتیک، افزود: از ابتدای امسال و با نظارت‌های بهداشتی دامپزشکی بیش از ۵۰۰ هزار قطعه مرغ بدون آنتی‌بیوتیک در خراسان‌جنوبی پرورش و کشتار شده و حدود ۸۰۰ تن گوشت مرغ وارد بازار عرضه و مصرف شده است.
سرپرست اداره‌کل دامپزشکی خراسان‌جنوبی با بیان اینکه دامپزشکی استان از تولید مرغ بدون آنتی‌بیوتیک حمایت می‌کند، اظهار کرد: دو نوع مرغ در استان پرورش و تولید می‌شود که یکی مرغ بدون آنتی‌بیوتیک و دیگری مرغ سالم است و هر دو نوع تحت نظارت دامپزشکی تولید شده و مورد تأیید است.
اصغرزاده ادامه داد: اما به لحاظ کیفیت، مرغ فاقد آنتی‌بیوتیک از شرایط مطلوب‌تری برخوردار است و به این علت دامپزشکی از تولید آن حمایت می‌کند.
وی به تعداد واحدهای پرورش مرغ در استان اشاره کرد و افزود: طی سه سال اخیر با اقدامات صورت گرفته و تشویق تولیدکنندگان و انجام حمایت‌های لازم، تعداد واحدهای پرورش در این حوزه از سه واحد به 29 واحد در سطح استان افزایش یافته است.
سرپرست اداره‌کل دامپزشکی خراسان‌جنوبی با بیان اینکه دوره پرورش این مرغ حداکثر 42 تا 44 روز است، یادآور شد: هر واحد پرورش مرغ بدون آنتی‌بیوتیک در سال حداکثر چهار دوره جوجه‌ریزی دارد.
بنابراین؛ توجه به امور دامداران، سازماندهی کشتارگاه‌ها و صنعتی شدن آن‌ها و تلاش برای نظارت بهداشتی هرچه بیشتر بر امور دامی با توجه به جمعیت دامی گسترده خراسان‌جنوبی، یک امر مهم در این استان است.